ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಂಪತ್ತು, ಸಮೃದ್ಧಿ, ಸೌಭಾಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣದ ದೇವತೆಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಂದು, ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಪ್ರಮುಖ ದಿನದಂದು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಶುಭ ದಿನದಂದು ದೇವಿಯನ್ನು ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದರೆ, ಆಕೆ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸುಖ-ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕರುಣಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬುದು ಭಕ್ತರ ದೃಢ ನಂಬಿಕೆ.
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯು ಕೇವಲ ದೀಪಾವಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಶುಕ್ರವಾರ, ವರಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ವ್ರತ, ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗಶಿರ ಮಾಸದ ಗುರುವಾರದಂದು ಕೂಡ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಿಯ ಕೃಪಾಕಟಾಕ್ಷವಿಲ್ಲದೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಣ ಗಳಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಸುಖವಾಗಿರುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯು ಈ ಪೂಜೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ.
ಪೂಜೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಐತಿಹ್ಯ
ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಪತ್ತಿನ ಅಧಿದೇವತೆಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯು ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದಳು. ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಈಕೆ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಪಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾಳೆ. ದೀಪಾವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈಕೆ ತನ್ನ ಭಕ್ತರ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ದೀಪಾವಳಿಯ ದಿನ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವಿದೆ. ನರಕಾಸುರನ ಸಂಹಾರದ ನಂತರ, ವಿಷ್ಣು ದೇವರು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ ತಂದ ದಿನವನ್ನು ಕೃತಜ್ಞತಾ ಭಾವದಿಂದ ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಯಿತು ಎಂಬ ಐತಿಹ್ಯವಿದೆ. ಅಂದಿನಿಂದ, ಕತ್ತಲಿನಿಂದ ಬೆಳಕಿನೆಡೆಗೆ ಮತ್ತು ದಾರಿದ್ರ್ಯದಿಂದ ಐಶ್ವರ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಜೀವನವನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪೂಜೆಯ ಪೂರ್ವ ತಯಾರಿ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಗೆ ಮೊದಲು ಮನೆಯ ಶುಚಿತ್ವಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯು ಶುದ್ಧ ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನೆಲೆಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಮನೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿ, ಸಗಣಿಯಿಂದ ಸಾರಿಸಿ, ದ್ವಾರದ ಮುಂದೆ ರಂಗೋಲಿಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಕಲಶವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರ ಪೀಠವನ್ನು ತೋರಣ, ಹೂವುಗಳು ಮತ್ತು ಮಾವಿನ ಎಲೆಗಳಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹ ಅಥವಾ ಫೋಟೋದೊಂದಿಗೆ ವಿಘ್ನನಿವಾರಕ ಗಣಪತಿಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಹಣ್ಣು, ಸಿಹಿ, ತಾಂಬೂಲ, ಅರಿಶಿನ, ಕುಂಕುಮ, ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಮೊದಲೇ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಇಡಬೇಕು.
ಆಚರಣೆಯ ವಿಧಿ ವಿಧಾನ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಯಂಕಾಲ ಅಥವಾ ರಾತ್ರಿ ಶುಭ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆಯು ಗಣಪತಿ ಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಶುದ್ಧೀಕರಣದ ಮಂತ್ರಗಳ ಪಠಣದೊಂದಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ.
ಮೊದಲು ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ, ನಂತರ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಗೆ ಪಂಚಾಮೃತ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸಿ, ಹೊಸ ವಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹರಿದ್ರ, ಕುಂಕುಮ, ಗಂಧ, ಅಕ್ಷತೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ, ಕಮಲದ ಹೂವುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ದೇವಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಹೂವುಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ‘ಓಂ ಶ್ರೀಂ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯೈ ನಮಃ’ ಅಥವಾ ಶ್ರೀ ಸೂಕ್ತಂ ಮುಂತಾದ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪಠಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದೀಪಗಳ ಮಹತ್ವ
ದೀಪಾವಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವೇ ದೀಪಗಳ ಅಲಂಕಾರ. ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮನೆಯ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದೀಪಗಳು ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಿ ಬೆಳಕನ್ನು ತರುವ ಸಂಕೇತವಾಗಿವೆ, ಅಂದರೆ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಿ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.
ಪೂಜಾ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಕರ್ಪೂರದ ಆರತಿ ಬೆಳಗಿಸಿ, ತುಪ್ಪದ ದೀಪಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಹಣದ ಕಷ್ಟವಿರುವವರು ಅಥವಾ ಸಮೃದ್ಧಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬಯಸುವವರು ಗಂಟೆಯ ದೀಪ, ಅಗಲ್ ದೀಪ, ಅಥವಾ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೀಪಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದು ಶುಭಕರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ದೀಪಗಳ ಸುವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಬೆಳಕು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿಯಿದೆ.
ನೈವೇದ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾದ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ ಅರ್ಪಿಸುವುದು ಪೂಜೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ. ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು, ಒಣ ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಕ್ಕಿ ಹಾಲು ಮತ್ತು ಸಕ್ಕರೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಖೀರ್ ಅಥವಾ ಪಾಯಸವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಭತ್ತದ ಅರಳನ್ನು (ಕಡಲೆಪುರಿ ಬದಲಿಗೆ) ದೇವಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆಯ ಬಳಿಕ ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ನೆರೆಹೊರೆಯವರಿಗೆ ಪ್ರಸಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಂಚುವುದರಿಂದ ಸಮೃದ್ಧಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬಾಂಧವ್ಯ ಗಟ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರಿಗೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯು ಕೇವಲ ಮನೆಯ ಸಂಪತ್ತಿನ ಅಧಿದೇವತೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ದೇವತೆಯೂ ಹೌದು. ಈ ದಿನದಂದು ಬಹುತೇಕ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಅದ್ದೂರಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ತಮ್ಮ ವಹಿವಾಟು ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಹಣದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ (ಕೇಸ್ ಬಾಕ್ಸ್) ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಹೊಸ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷವು ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ಸನ್ನು ತರಲಿ ಎಂಬ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಪೂಜೆಯು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತು ಗಳಿಸುವ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಪೂಜೆಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾರ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯು ಕೇವಲ ಧನ-ಸಂಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಮಾಡುವ ಪೂಜೆಯಲ್ಲ. ಇದರ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷ ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಸಮತೋಲನದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸುವುದು. ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳು ಈ ನಾಲ್ಕು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ.
ಈ ಪೂಜೆಯು ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಐಶ್ವರ್ಯವನ್ನು ಕರುಣಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಧರ್ಮದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಸದ್ಬುದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಉದಾರತೆಯನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ದಾನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಕೃಪೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಈ ಆಚರಣೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಸಕಲ ಕಲ್ಯಾಣದ ಸಂಕಲ್ಪ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪೂಜೆಯ ನಂತರ, ಮನೆಯ ಯಜಮಾನ ಅಥವಾ ಯಜಮಾನಿಯು ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಕ್ಕಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಇಡೀ ಸಮಾಜದ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುಖ-ಶಾಂತಿ ದೊರೆಯಲಿ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಹಬ್ಬಗಳ ‘ವಸುಧೈವ ಕುಟುಂಬಕಂ’ ಎಂಬ ವಿಶಾಲ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಕೇವಲ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಮೃದ್ಧಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಉತ್ತಮ ಆರೋಗ್ಯ, ಮಾನಸಿಕ ನೆಮ್ಮದಿ, ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿನ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಸಕಲ ಐಶ್ವರ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾ, ಈ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ನೆರವೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
