ದೀಪಾವಳಿಯು ಐದು ದಿನಗಳ ಸಡಗರದ ಸಂಭ್ರಮ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಎರಡನೇ ದಿನವನ್ನು ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿ ಅಥವಾ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಲಿತವಿದ್ದರೂ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವೆಡೆ ಈ ದಿನವನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೀಪಾವಳಿಯ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನದ ಆಚರಣೆಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಸುರ ಶಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ದೈವಿಕತೆಯ ಗೆಲುವನ್ನು ಸಾರುತ್ತವೆ.
ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿಯು ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದ ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷದ ಚತುರ್ದಶಿ ತಿಥಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ, ಜನರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸಿ, ದೀಪಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಹಬ್ಬದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ವರ್ಣರಂಜಿತ ರಂಗೋಲಿಗಳು, ಸಿಹಿ ತಿಂಡಿಗಳ ಸಿದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಕರ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವುದು ಈ ದಿನದ ಆಚರಣೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ.
ನರಕಾಸುರನ ಸಂಹಾರ ಮತ್ತು ವಿಜಯೋತ್ಸವ
ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನು ಕ್ರೂರಿ ರಾಕ್ಷಸನಾದ ನರಕಾಸುರನನ್ನು ಇದೇ ದಿನ ಸಂಹರಿಸಿದನು. ನರಕಾಸುರನು ಇಂದ್ರ ದೇವನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, 16,000 ರಾಜಕುಮಾರಿಯರನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದನು. ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಸತ್ಯಭಾಮಳ ಸಹಾಯದೊಂದಿಗೆ ನರಕಾಸುರನೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿ, ಅವನನ್ನು ಕೊಂದು ರಾಜಕುಮಾರಿಯರನ್ನು ಸೆರೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದನು.
ಈ ವಿಜಯವು ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಗೆಲುವಿನ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ನರಕಾಸುರನ ಸಂಹಾರದಿಂದ ಲೋಕವು ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟ ಈ ದಿನವನ್ನು ಜನರು ಅತ್ಯಂತ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಿ ಬೆಳಕನ್ನು ತಂದ ಈ ಘಟನೆಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಅಭ್ಯಂಗ ಸ್ನಾನದ ಮಹತ್ವ
ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿಯ ಮುಖ್ಯ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಂಗ ಸ್ನಾನ ಕೂಡ ಒಂದು. ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಸುಗಂಧಯುಕ್ತ ಪುಡಿಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಹಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಮಾಡುವ ಈ ಸ್ನಾನವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯು ಗಂಗಾ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಸಮಾನವಾದ ಪುಣ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನು ನರಕಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ನಂತರ, ರಕ್ತದ ಕಲೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆದು ಶುದ್ಧನಾಗಲು ಅಭ್ಯಂಗ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದನೆಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಜನರು ಅಭ್ಯಂಗ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಪಾಪಗಳು ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ದುಸ್ಥಿತಿಯು ಮಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅದೃಷ್ಟ, ಸಮೃದ್ಧಿ ಹಾಗೂ ಸಂತಸವು ದ್ವಿಗುಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.
ಯಮ ದೀಪ ಪ್ರದರ್ಶನ
ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿಯಂದು ಸಂಜೆ ಯಮ ದೀಪವನ್ನು ಬೆಳಗುವ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದೆ. ಕುಟುಂಬದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರು ಮನೆಯ ಹೊರಗೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಬಳಿ, ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಯಮಧರ್ಮನಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ದೀಪವನ್ನು ಅಕಾಲ ಮರಣದ ಭಯವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಜರ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕೋರಿ ಹಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಯಮ ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಯಮಧರ್ಮನನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದರಿಂದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಮಂಗಳಕರವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯು ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಸಕಲರಿಗೂ ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಬಯಸುವ ಹಬ್ಬದ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.
ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಪೂಜೆ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ)
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿಯ ದಿನವು ಮುಖ್ಯ ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಪೂಜೆಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಮನ ಅವತಾರದಿಂದ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ದೂಡಲ್ಪಟ್ಟರೂ, ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಬರುವ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದನು.
ಮನೆಗಳ ಮುಂದೆ ಮಾಡುವ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಗಳು ಈ ದಿನದ ಆಚರಣೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಪೂಜೆಯು ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಬಲಿದಾನ ಮತ್ತು ವಾಮನನ ಕುರಿತಾದ ಕಥೆಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತದೆ.
ಕಾಳಿ ಚೌದಸ್ ಮತ್ತು ರೂಪ ಚೌದಸ್
ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿಯನ್ನು ದೇಶದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಆಚರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಂತಹ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನವನ್ನು ಕಾಳಿ ಚೌದಸ್ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿದಳು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.
ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ರೂಪ ಚೌದಸ್ ಅಥವಾ ರೂಪ ಚತುರ್ದಶಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಭ್ಯಂಗ ಸ್ನಾನದ ನಂತರ ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಶುದ್ಧೀಕರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯನು ಉತ್ತಮ ರೂಪ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.
ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳ ಸಡಗರ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳು
ದೀಪಾವಳಿಯ ಯಾವುದೇ ದಿನ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ಅಪೂರ್ಣ. ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿಯಂದು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸಿಹಿ ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾಡು, ಕಜ್ಜಾಯ, ಹೋಳಿಗೆ ಮುಂತಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ, ಸ್ನೇಹಿತರಿಗೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆಯವರಿಗೆ ಹಂಚಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಎಣ್ಣೆ ಸ್ನಾನದ ನಂತರ ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಈ ದಿನವಿದೆ. ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಹೊಸ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆಗಳು, ಹಣತೆಗಳ ಸಾಲಿನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಹಬ್ಬದ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಇಮ್ಮಡಿಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಶುದ್ಧವಾದ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ದೇಹದೊಂದಿಗೆ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದು ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ.
ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿ
ದಿನಗಳು ಬದಲಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ದೀಪಾವಳಿಯ ಆಚರಣೆಯ ಸ್ವರೂಪವೂ ತುಸು ಬದಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೆ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪಟಾಕಿಗಳನ್ನು ಸಿಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಈಗ ಪರಿಸರ ಮಾಲಿನ್ಯದ ಕುರಿತು ಜಾಗೃತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಜನರು ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಪಟಾಕಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೀಪಗಳ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ದೀಪಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಈ ಬೆಳಕಿನ ಅಲಂಕಾರವು ಕೇವಲ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಇರುವ ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ದೂರ ಮಾಡಿ, ಜ್ಞಾನದ ಬೆಳಕನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುವ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂದೇಶವನ್ನೂ ಸಾರುತ್ತದೆ.
ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸುವ ಹಬ್ಬ
ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿ ನಿಜಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬದ ಹಬ್ಬ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವವರು ಸಹ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಹಿರಿಯರ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆದು, ಒಟ್ಟಿಗೆ ಊಟ ಮಾಡಿ, ಸಂಭ್ರಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಶೀರ್ವಾದದ ಮೂಲಕ ಹಿರಿಯರು ಎತ್ತರಕ್ಕೇರುತ್ತಾರೆ, ಎಣ್ಣೆ ಸ್ನಾನದ ಮೂಲಕ ತಾಯಿ-ಮಕ್ಕಳು, ಗಂಡ-ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹತ್ತಿರವಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರ ನಡುವಿನ ಬಂಧವನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಲು, ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಈ ಹಬ್ಬವು ಒಂದು ಸುಂದರ ವೇದಿಕೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. “ಬೆಳಕು ಹರಿಯಲಿ, ಬಂಧ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಲಿ” ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಛೋಟಿ ದೀಪಾವಳಿ ನಾಡಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸಾರುತ್ತದೆ.
